Árið 2018 kvaðst um þriðjungur íbúa á Íslandi stríða við langvarandi veikindi. Hlutfall fólks sem býr við takmarkanir í daglegu lífi sökum heilsufars hefur aukist undanfarin 10 ár. Árið 2008 var hlutfallið 16,1%, en það var 26,0% 10 árum seinna. Seinustu ár hefur aukningin ekki verið tölfræðilega marktæk á milli ára, en hlutfallið 2018 er þó marktækt hærra en fyrir fimm árum. Þetta er meðal þess sem kemur fram í niðurstöðum úr lífskjararannsókn Hagstofu Íslands.
Myndin sýnir hlutfall (%) fólks sem býr við nokkrar og verulegar takmarkanir vegna heilsubrests og 95% öryggisbil.
Hlutfallið á Íslandi árið 2018 er svipað og hlutfallið er að jafnaði í ríkjum Evrópusambandsins , en árið 2018 bjuggu að meðaltali 24,7% Evrópubúa við heilsufarslegar takmarkanir. Árið 2018 fundu fæstir fyrir heilsufarslegum takmörkunum á Möltu, eða 11,9%, en flestir í Lettlandi, eða 40,0%1. Mælingarnar miða við bæði þá sem búa við nokkrar takmarkanir og verulegar takmarkanir vegna heilsubrests. Á Íslandi skiptist hlutfallið nokkuð jafnt á milli þeirra sem telja að heilsufar hamli daglegu lífi nokkuð og þeirra sem lifa með verulegar takmarkanir vegna heilsubrests.
Myndin sýnir hlutfall (%) einstaklinga með takmarkanir í daglegu lífi vegna heilsufars skipt eftir hversu takmarkandi heilsubresturinn er.
Langtímaveikindi algengari meðal kvenna
Langtímaveikindi eru algengari meðal kvenna og hafa verið það frá upphafi mælinga, árið 2004. Að sama skapi eru konur líklegri til að finna fyrir takmörkunum í daglegu lífi vegna heilsubrests, miðað við karla. Árið 2018 bjó ein af hverjum þremur konum við heilsufarslegar takmarkanir í daglegu lífi borið saman við einn af hverjum fimm körlum sama ár. Þeir sem eru eldri eiga frekar við langvarandi veikindi að stríða og búa við meiri heilsufarslegar takmarkanir en yngra fólkið. Til dæmis á þriðjungur í aldurshópnum 45-54 ára við langvarandi veikindi að stríða borið saman við nær helming í aldurshópnum 65 ára og eldri.
Myndin sýnir hlutfall (%) einstaklinga með takmarkanir sökum heilsufars eftir kyni og 95% öryggisbil.
Heilsufarslegar takmarkanir meiri meðal grunnmenntaðra og tekjulágra
Hærra hlutfall fólks með grunnmenntun býr við langvarandi veikindi og takmarkanir sökum heilsufars borið saman við fólk með háskólamenntun. Árið 2018 bjó til dæmis um einn af hverjum þremur með grunnmenntun við heilsufarslegar takmarkanir borið saman við einn af hverjum fimm með háskólamenntun. Hlutfall þeirra sem lifa með heilsufarslegar takmarkanir í daglegu lífi er einnig hærra meðal þeirra með lágar tekjur, en einn af hverjum þremur í lægsta og öðrum tekjufimmtungi bjó við takmarkanir vegna heilsufars árið 2018. Í hærri tekjufimmtungum hamlaði heilsufar einum af hverjum fjórum til einum af hverjum fimm.
Myndin sýnir hlutfall (%) einstaklinga með takmarkanir sökum heilsufars eftir menntun og 95% öryggisbil.
Um gögnin
Niðurstöðurnar eru unnar úr lífskjararannsókn Hagstofu Íslands. Samhliða birtingu á niðurstöðum fyrir árin 2015-2018 hafa eldri niðurstöður verið endurskoðaðar til að samræmast reglugerðum Hagstofu Evrópusambandsins, Eurostat. Áhrif endurskoðunar er sú að hærra hlutfall telst með takmarkanir sökum heilsufars en áður frá og með árinu 2007.
Hlutfall fólks sem býr við takmarkanir í daglegu lífi sökum heilsufars byggir á svörum fólks við eftirfarandi spurningu: Í sex mánuði samfleytt eða lengur, hefur heilsufar þitt hamlað eða takmarkað þig á einhvern hátt í einhverju sem reikna má með að flest fólk geti gert? Hlutfallið miðar við bæði þá sem takmarkast og takmarkast verulega sökum heilsufars.
Lífskjararannsókn Hagstofunnar er langsniðsrannsókn þar sem haft er samband við hátt í 5 þúsund heimili árlega. Úrtak rannsóknarinnar er fengið á þann hátt að einstaklingar eru valdir með slembni úr þjóðskrá og þar með heimilið sem þeir tilheyra. Sá einstaklingur sem er valinn í úrtakið kallast valinn svarandi og veitir hann upplýsingar um aðstæður heimilis, sínar eigin og annarra heimilismeðlima. Hér er greiningin miðuð við valinn svaranda. Frekari upplýsingar um lífskjararannsóknina má lesa í lýsigögnum.
1 https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php/Functional_and_activity_limitations_statistics#Self-reported_long-standing_limitations_due_to_health_problems