Vinsamlegast athugið að þessi fréttatilkynning var leiðrétt 10. maí 2023 kl. 11:40. Dánartíðni hækkaði um 0,7% á milli ára en lækkaði ekki eins og fram kom í upprunalegri útgáfu.
Meðalævilengd karla á Íslandi var 80,9 ár árið 2022 og meðalævilengd kvenna 83,8 ár en meðalævilengd sýnir hve mörg ár einstaklingur á að meðaltali ólifuð við fæðingu ef miðað er við aldursbundna dánartíðni mannfjöldans. Aldursbundin dánartíðni hefur lækkað á undanförnum áratugum og má því vænta þess að fólk lifi að jafnaði lengur en reiknuð meðalævilengd segir til um.
Frá árinu 1988 hafa karlar bætt við sig rúmlega sex árum og konur rúmlega fjórum í meðalævilengd. Ævilengdin kvenna minnkaði hins vegar um 0,3 ár frá árinu 2021 á meðan hún stóð í stað hjá körlum á milli 2021 og 2022.
Árið 2022 létust 2.693 einstaklingar sem búsettir voru á Íslandi, 1.365 karlar og 1.328 konur. Dánartíðni var 7,0 látnir á hverja 1.000 íbúa og hækkaði um 0,7 milli ára.
Á tíu ára tímabili (2012–2021) var meðalævi í Evrópu lengst í San Marínó eða 85,6 ár. Því næst kom Sviss með 83,4 ár. Fast á hæla þeirra komu Spánn (83,2) og Ítalía (83,0). Liechtenstein og Ísland voru í sjötta og sjöunda sæti með ævilengd upp á 82,9 og 82,8 ár. Styst var meðalævilengd karla í Úkraínu (72,6), Hvíta-Rússlandi (73,6) og Georgíu (73,6).
Þegar einungis er horft til síðustu þriggja ára, 2019 til 2021, og tilraun gerð til þess að meta þau áhrif sem kórónuveirufaraldurinn hefur haft á dánartíðni, og þar með ævilengd, kemur í ljós að Búlgaría virðist hafa orðið verst úti vegna faraldursins af þeim Evrópuríkjum sem þegar hafa skilað inn gögnum fyrir árið 2021 en þar styttist ævilengdin um 3,7 ár. Þar á eftir kemur Albanía (3,6), Norður-Makedónía (3,4) og Serbía og Slóvakía þar sem ævilengdin styttist um 3,2 ár.
Það land sem samkvæmt þessum mælikvarða virðist hafa farið best út úr faraldrinum er Noregur en þar jókst ævilengdin á milli áranna 2019 og 2021 um 0,2 ár. Næst á eftir Noregi koma Liechtenstein (0,1) og Danmörk og Lúxemborg og Ísland en þar stóð ævilengdin í stað á milli áranna 2019 og 2021. Samkvæmt þessum lista er Ísland í 5. sæti yfir þau lönd sem virðast hafa komist einna best undan faraldrinum en þess ber að geta að gögn hafa enn ekki borist frá Bretlandi og Tyrklandi ásamt níu öðrum Evrópulöndum.
Ungbarnadauði í Evrópu þriðji minnsti á Íslandi
Árið 2022 mældist ungbarnadauði á Íslandi 1,4 börn af hverjum 1.000 lifandi fæddum og þarf að fara aftur til ársins 2019 til að finna lægra gildi ungbarnadauða fyrir einstakt ár. Þegar hins vegar er horft á tíu ára tímabil (2012–2021) var ungbarnadauði á Íslandi að meðaltali 2,0 börn af hverjum 1.000 lifandi fæddum. Hvergi í Evrópu var ungbarnadauði jafn fátíður og hér nema í smáríkjunum Andorra og San Maríno. Ungbarnadauði var að meðaltali 2,0 barn í Finnlandi og í Slóveníu, 2,2 í Noregi og Eistlandi og 2,3 í Svíþjóð. Tíðastur var ungbarnadauði í Aserbaídsjan, 10,8 af hverjum 1.000 lifandi fæddum yfir tímabilið 2012-2021 samkvæmt tölum Hagstofa Evrópusambandsins (Eurostat).
Ævilengd háskólamenntaðra jókst mest
Árið 2022 var ólifuð meðalævi 30 ára kvenna með grunnskólamenntun 52,3 ár á meðan þrítugir grunnskólamenntaðir karlar máttu búast við því að lifa 48,9 ár til viðbótar. Konur með framhaldsskólamenntun gátu vænst þess að lifa tæplega þremur árum lengur en stallsystur þeirra með grunnskólamenntun eða í 55,3 ár frá 30 ára aldri. Munurinn var aðeins meiri á meðal karla þar sem ólifuð ævi 30 ára karla með framhaldsskólamenntun var að meðaltali 52,2 ár eða þremur árum lengri en karla með grunnskólamenntun.
Þrítugir háskólamenntaðir einstaklingar gátu átt von á því að lifa mun lengur en þeir sem minni menntun höfðu. Þannig var ætluð ólifuð meðalævi 30 ára kvenna með háskólamenntun 56,4 ár eða 4 árum lengri en þrítugra kvenna með grunnskólamenntun árið 2022. Ólifuð ævilengd 30 ára karla með háskólamenntun var 54,0 ár eða rúmum fimm árum lengri en þrítugra karla með grunnskólamenntun. Á milli áranna 2011-2022 jókst ævilengd háskólamenntaðra mest eða um 1,8 ár á meðan hún jókst um 1,3 ár á meðal framhaldsskólamenntaðra en minnkaði á meðal grunnskólamenntaðra um 0,3 ár.
Skýringar
Ungbarnadauði er stöðluð alþjóðleg vísitala sem sýnir dánartíðni barna á fyrsta aldursári. Hún er reiknuð með því að deila fjölda látinna á fyrsta aldursári í fjölda lifandi fæddra í árgangi og margfalda niðurstöðuna með 1.000.
Varðandi samanburð á tölum um ævilengd og ungbarnadauða í Evrópu er rétt að geta þess að tölurnar fyrir 2011–2020 byggja á útreikningum Eurostat. Undanskilin úr samanburðinum eru gögn frá Andorra, Kósóvó, Moldavíu, Rússlandi og San Maríno sökum þess að upplýsingar vantar fyrir meirihluta tímabilsins.
Ævilengd eftir menntunarstigi einstakra ára byggist á meðaltali á viðmiðunarári að viðbættum fjórum árum þar á undan. Þannig eru útreikningar fyrir 2022 byggðir á meðaltali áranna 2018-2022.
Ólifuð meðalævi sýnir hve mörg æviár einstaklingur, karl eða kona, á að meðaltali ólifuð miðað við að hann/hún sé á lífi við upphaf tiltekins aldursskeiðs. Algengt er að reikna ólifaða meðalævi við fæðingu, 1 árs aldur, 15 ára, 50 ára, 65 ára og 80 ára aldur. Ólifuð meðalævi við fæðingu er jafnframt kölluð meðalævilengd.