Áætlað er að á árinu 2018 hafi 15.400 manns á aldrinum 16-74 ára verið starfandi við menningu samkvæmt vinnumarkaðsrannsókn Hagstofu Íslands, eða 7,7% af heildarfjölda starfandi. Sé hópnum skipt niður eftir eðli starfsins má sjá að 2,7% voru starfandi í þeim atvinnugreinum sem teljast til menningar en 5% voru í menningarstörfum í öðrum atvinnugreinum. Innan hópsins voru 1,5% starfandi í menningarstörfum í atvinnugreinum menningar. Frekari útskýringar á hópunum má finna neðar í fréttinni.
Þetta kemur meðal annars fram í niðurstöðum Hagstofu Íslands um starfandi við menningu. Niðurstöðurnar eru hluti af vinnu Hagstofunnar við að auka framboð af hagtölum um menningu en fyrirhugaðar eru frekari hagtölur á því sviði, til að mynda um fyrirtæki og opinber útgjöld.
Hærra hlutfall kvenna og sjálfstætt starfandi við menningu
Árið 2018 voru konur 58,4% af starfandi við menningu samanborið við 45,1% meðal annarra starfandi og hefur hlutfall kvenna starfandi við menningu verið hærra en meðal annarra starfandi síðustu fimm ár. Hlutfall sjálfstætt starfandi var einnig töluvert hærra meðal starfandi við menningu en annarra starfandi, eða 23,5% á móti 11% árið 2018. Þessi munur hefur lítið breyst síðustu tíu ár en sjálfstætt starfandi fjölgaði þó milli 2017 og 2018, úr 19% í 23,5%.
Flestir starfa í skapandi listum og afþreyingu
Sé horft til starfandi í atvinnugreinum menningar samkvæmt skrám var hlutfall þeirra 3% af heildarfjölda starfandi, sem er sambærilegt við niðurstöður vinnumarkaðsrannsóknar. Þar af var einungis um fimmtungur (18,8%) búsettur utan höfuðborgarsvæðisins, samanborið við 37% í öðrum atvinnugreinum. Hlutfall starfandi í atvinnugreinum menningar var jafnframt hæst á höfuðborgarsvæðinu, eða 4%. Lægst var það á Suðurnesjum, eða 0,7%.
Meðal starfandi í atvinnugreinum menningar samkvæmt skrám störfuðu flestir í skapandi listum og afþreyingu (flokkur 90) árið 2018 eða 15,6%. Þar á eftir kom starfsemi safna og önnur menningarstarfsemi (flokkur 91) með 13,7% og þá útgáfustarfsemi (flokkur 58) með 12,4%. Í mesta niðurbroti voru flestir starfandi í sviðslistum (flokkur 90.01), eða 10% af starfandi í atvinnugreinum menningar.
Flestar konur starfa þó í atvinnugreinaflokki 91, starfsemi safna og menningarstarfsemi, eða 19,2%, og flestir karlar í atvinnugreinaflokki 18, við prentun og fjölföldun efnis, eða 15,5%. Þar á eftir atvinnugreinaflokkur 90, skapandi listir og afþreying, með næst hæst hlutfall bæði karla og kvenna eða 15% og 16%.
Um gögnin
Niðurstöður um starfandi í menningu eru unnar annars vegar úr vinnumarkaðsrannsókn Hagstofunnar og hinsvegar úr skráargögnum.
Í útgefnum tölum Hagstofunnar um starfandi við menningu er byggt á skilgreiningu Eurostat (e. cultural employment). Þeir teljast starfandi við menningu sem 1) starfa við menningarstörf (samkvæmt ÍSTARF95) án tillits til atvinnugreinar, 2) starfa í atvinnugreinum menningar (samkvæmt ÍSAT08) án tillits til starfaflokka og 3) þeim sem starfa alfarið við menningarstörf í atvinnugreinum menningar.
Í tölum úr vinnumarkaðsrannsókn er byggt á þversniðsskilgreiningunni af annars vegar starfaflokkum (ÍSTARF95) og hinsvegar atvinnugreinaflokkum (ÍSAT08). Tölurnar eru því heildartölur (summa) þeirra sem eru starfandi í öllum störfum í atvinnugreinum menningar, annars vegar, og starfandi í menningarstörfum í öllum atvinnugreinum, hins vegar. Til samanburðar eru birtar tölur yfir þá sem eru starfandi við önnur störf í öðrum atvinnugreinum.
Í tölum úr skrám er aðeins birtur fjöldi starfandi í atvinnugreinum menningar þar sem starfaflokkar eru ekki tilgreindir í skráargögnum. Til samanburðar eru birtar tölur yfir þá sem starfa í öðrum atvinnugreinum.
Vinnumarkaðsrannsóknin (VMR) er úrtaksrannsókn þar sem gagna er aflað með símaviðtölum við þátttakendur. Auk þess er aflað lýðfræðilegra gagna úr þjóðskrá. Gögnum er safnað samfellt allt árið um kring. Árinu er skipt upp í fjögur 13 vikna tímabil og er úrtakið um 5.000 einstaklingar í hverjum ársfjórðungi. Úrtakinu er skipt jafnt niður á allar 13 vikurnar og er hver þátttakandi spurður um stöðu sína á vinnumarkaði í viðmiðunarviku rannsóknarinnar auk annarra spurninga, til dæmis um menntun og vinnumarkaðsreynslu. Úrtak vinnumarkaðsrannsóknarinnar er tekið úr hópi fólks á aldrinum 16–74 ára sem hefur lögheimili á Íslandi skv. þjóðskrá.
Rétt er að benda á að tölur um starfandi við menningu byggja á töluverðri sundurliðun. Þetta þýðir að töluverð óvissa ríkir um talningar í þeim hópum sem byggja á miklu niðurbroti (til dæmis þeirra sem eru alfarið starfandi i menningu). Þannig geta tölur þessara hópa geta sveiflast mikið milli ára eftir fjölda einstaklingarnir og eftir því hversu mikið þeir vigta í úrvinnslunni.
Vinnuafl úr skrám (VS) eru talningar á einstaklingum úr mánaðarlegum staðgreiðslu- og mannfjöldagögnum. Staðgreiðslugögn byggja á upplýsingum frá ríkisskattstjóra um uppgjör vegna staðgreiðslu af launum og/eða reiknuðu endurgjaldi, samkvæmt lögum um staðgreiðslu opinberra gjalda nr. 45/1987. Uppgjörið hefur verið auðgað með öðrum upplýsingum svo hægt sé að nýta það til hagskýrslugerðar, til að mynda til að geta aðgreint staðgreiðsluskyldar launagreiðslur frá öðrum staðgreiðsluskyldum greiðslum. Mannfjöldagögn byggja á íbúaskrá Þjóðskrár Íslands.