Vinsamlegast athugið að þessi fréttatilkynning er endurútgefin í stað fréttar frá 22. janúar 2021. Tekjur eins rekstraraðila voru ekki réttar sem gerði það að verkum að samdráttur á fjölmiðlamarkaði var minni en kom fram í fyrri frétt. Talnaefni hefur verið uppfært í samræmi við það.

Auglýsingatekjur íslenskra fjölmiðla árið 2019 drógust saman um 17% frá fyrra ári reiknað á föstu verðlagi. Á sama tíma jukust tekjur fjölmiðla af notendum um 6%. Samdráttur í heildartekjum fjölmiðla nam 4%. Samanlagðar tekjur fjölmiðla árið 2019 námu 25,8 milljörðum króna. Þar af voru tekjur af notendum 15 milljarðar króna og af auglýsingum ásamt kostun laust innan við 10,8 milljarðar króna.

Hlutdeild Ríkisútvarpsins í tekjum fjölmiðla hækkaði lítillega á sama tíma og auglýsingahlutdeild þess í útvarpi (hljóðvarpi og sjónvarpi) lækkaði á milli ára. Fimm stærstu aðilar á fjölmiðlamarkaði tóku til sín 86% af samanlögðum tekjum fjölmiðla árið 2019. Gera má ráð fyrir að allt að fjórum af hverjum tíu krónum sem varið var til greiðslna vegna birtinga auglýsinga árið 2019 hafi runnið til erlendra aðila.

Í kjölfar efnahagshrunsins 2008 varð umtalsverður samdráttur í tekjum fjölmiðla (þ.e. dag- og vikublaða og annarra blaða og tímarita, hljóðvarps og sjónvarps og vefmiðla). Frá 2007 til 2010 lækkuðu tekjur fjölmiðla um tæp 30% reiknað á verðlagi ársins 2019. Eftir nokkra tekjuaukningu áranna 2015-2017 hafa tekjurnar fallið á nýjan leik, eða um 11%. Samdráttinn er að rekja til þverrandi auglýsingatekna en þær eru nú 25% lægri en þær voru árið 2016 og 41% lægri en þegar þær voru hæstar (2007) reiknað á föstu verðlagi. Tekjur af notendagjöldum hækkuðu um 6% árið 2019 og eru nú næsta sambærilegar við það sem þær voru árið 2008 (sjá mynd 1).

Tekjuþróunin er ólík eftir miðlum. Á sama tíma og blöð og tímarit hafa búið við umtalsverðan tekjusamdrátt um langt árabil hafa aðrir miðlar ekki mátt búa við samsvarandi samdrátt. Tekjusamdrátt blaða- og tímaritaútgáfunnar er að rekja til breyttrar fjölmiðlanotkunar, sífellt aukinnar netnotkunar almennings og greiðslu auglýsenda fyrir birtingu auglýsinga á erlendum vefmiðlum. Einnig hefur tilkoma nýrra og fjölbreyttari leiða við miðlun sjónvarps- og myndefnis haft sín áhrif. Nærri lætur að tekjusamdráttur dag- og vikublaða hafi numið hátt í 60% frá því að tekjurnar voru hæstar árið 2006. Á milli áranna 2018 og 2019 lækkuðu tekjur dag- og vikublaða um 20%. Tekjur af útgáfu tímarita og annarra blaða lækkuðu um 12% á milli áranna 2018 og 2019 og vefmiðla um 7%. Á sama tíma jukust tekjur útvarps eða um 1% í hljóðvarpi og um 4% í sjónvarpi (sjá töflu 1).

Breytt fjölmiðlaneysla almennings endurspeglast að nokkru í breyttri skiptingu á tekjum fjölmiðla eins og tafla 2 sýnir. Árið 2019 féll ríflega helmingur tekna fjölmiðla til sjónvarps og um fimmtungur til dag- og vikublaða. Hlutdeild hljóðvarps í tekjum fjölmiðla nam 14%, vefmiðla 7% og tímarita 6%. Frá 1997 hefur hlutdeild mismunandi miðla í fjölmiðlatekjum breyst umtalsvert. Hlutur dag- og vikublaða hefur lækkað úr 40% hlut í 21% á sama tíma og hlutur sjónvarps hefur aukist úr 39% í 52% og vefmiðlar hafa komið til skjalanna með 7% hlut árið 2019. Hlutur tímarita og hljóðvarps hefur að mestu verið óbreyttur um árabil.

Af um 25,8 milljarða króna tekjum fjölmiðla runnu 6,5 milljarðar króna til Ríkisútvarpsins á móti 19,2 milljörðum króna til fjölmiðla í einkaeigu. Hlutur Ríkisútvarpsins í fjölmiðlatekjum hefur lækkað lítillega frá árinu 1997 eða um eitt prósentustig, úr 26 í 25%. Á sama tíma hefur hlutdeild Ríkisútvarpsins í tekjum hljóðvarps lækkað um 9 prósentustig, eða úr 74% í 65%, og sjónvarps um 12 prósentustig eða úr 43% í 31% (sjá mynd 2).

Hlutdeild Ríkisútvarpsins í auglýsingatekjum fjölmiðla hækkaði lítillega á milli áranna 2018 og 2019, fór úr 16% í 17%. Á sama tíma lækkaði hlutur Ríkisútvarpsins í samanlögðum auglýsingatekjum útvarps (hljóðvarps og sjónvarps) úr 45% í 43%. Hlutur Ríkisútvarpsins af auglýsingatekjum sjónvarps lækkaði um 2 prósentustig á milli áranna 2018 og 2019, eða úr 50% í 48%, á sama tíma og hann stóð í stað í hljóðvarpi (38%) (sjá mynd 3).

Af heildartekjum fjölmiðla árið 2019 runnu yfir 86% til fimm rekstraraðila að Ríkisútvarpinu meðtöldu, 93% af notendagjöldum féllu í þeirra hlut og hátt í 76% af auglýsingatekjum (sjá töflu 3).

Ef aðeins er miðað við einkarekna fjölmiðla þá runnu 83% af tekjum þeirra til fimm rekstraraðila, 92% notendagjalda og 74% auglýsingatekna. Ástæða samdráttar í auglýsingatekjum fjölmiðla á undanförnum árum er án efa að stærstum hluta hægt að rekja til auglýsingabirtinga á erlendum vefsíðum og miðlum. Margvíslegum erfiðleikum er bundið að henda reiður á þetta þar sem erlendir auglýsingamiðlar skulda íslenskum yfirvöldum upplýsingar um greiðslur sem til þeirra renna frá íslenskum aðilum fyrir birtingu auglýsinga. Þegar horft er til greiðslna til erlendra aðila vegna kaupa á auglýsingum (að meðtöldum markaðsrannsóknum og skoðanakönnum) runnu 7,8 milljarðar króna til þeirra árið 2019 samanborið við 11,5 milljarða króna til innlendra fjölmiðla (að kvikmyndahúsum og umhverfisauglýsingum meðtöldum). Það samsvarar því að 40% af þeirri heildarupphæð sem varið var til auglýsingabirtinga og skyldrar starfsemi árið 2019 hafi runnið til erlendra aðila (sjá töflu 4).

Hafa verður hugfast að talsverður hluti þess fjár sem greiddur var til erlendra aðila er vegna auglýsinga sem beint er að erlendum neytendum, ekki síst í tengslum við ferðamennsku, og getur því ekki reiknast alfarið sem tekjutap innlendra fjölmiðla. Engar upplýsingar eru tiltækar um slíka skiptingu.

Gera má ráð fyrir að umtalsverður hluti þeirra greiðslna sem varið er vegna birtingar auglýsinga í erlendum miðlum renni til Facebook og Google (ásamt YouTube). Upplýsingar um greiðslukortaviðskipti vegna auglýsinga og skyldrar starfsemi sýna að um og yfir 90% hafa undanfarin ár runnið til þessara tveggja aðila. Sambærilegar upplýsingar um hlutdeild þeirra í samanlögðum þjónustuviðskiptum vegna auglýsinga, markaðsrannsókna og skoðanakannana eru ekki til.

Um gögnin
Upplýsingar um tekjur fjölmiðla eru fengnar frá rekstraraðilum fjölmiðla til Fjölmiðlanefndar frá 2011 (áður til Hagstofu Íslands) og úr ársreikningum. Í þeim tilfellum þegar upplýsingar frá rekstraaðilum skortir eru tekjurnar metnar út frá virðisaukaskatti og öðrum tiltækum upplýsingum. Fjölmiðlatekjur eru hér skilgreindar sem tekjur fjölmiðla af sölu til notenda (áskriftir, lausa- og þáttasala auk útvarpsgjalds sem lagt er á skattskylda einstaklinga og lögaðila sem ætlað er að standa straum af lögbundinni starfsemi Ríkisútvarpsins) og af birtingu og flutningi auglýsinga ásamt kostun. Upplýsingar um tekjur einstaka einkarekna fjölmiðla eru ekki gefnar upp.

Talnaefni
Tekjur af fjölmiðlun og skyldri starfsemi
Auglýsingatekjur fjölmiðla

Nánari upplýsingar

Deila