Þrátt fyrir samdrátt í launatekjum heimila á árinu 2020 er áætlað að ráðstöfunartekjur þeirra hafi aukist um 7,1% borið saman við fyrra ár. Áætlað er að ráðstöfunartekjur á mann hafi numið tæplega 4,2 milljónum króna á árinu 2020 og hafi aukist um 5,4% frá fyrra ári. Þá er áætlað að kaupmáttur ráðstöfunartekna heimila hafi aukist um 2,5% á sama tímabili. Í mælingum á ráðstöfunartekjum heimilanna árið 2020 gætir merkjanlegra áhrifa kórónuveirufaraldursins og þeirra aðgerða sem gripið var til í þeim tilgangi að draga úr efnahagslegum áhrifum hans.

Hagstofan birtir nú í fyrsta skipti bráðabirgðatölfræði um ráðstöfunartekjur heimilageirans samkvæmt aðferðafræði þjóðhagsreikninga en hingað til hafa fyrstu niðurstöður birst um 15 mánuðum eftir lok viðmiðunartímabils. Eftir sem áður mun Hagstofan birta endurskoðaðar niðurstöður þegar fyrir liggja endanlegri upplýsingar, meðal annars úr skattframtölum fyrirtækja og einstaklinga.

Lífeyristekjur og félagslegar tilfærslur jukust um 27% á milli ára
Heildartekjur heimilanna jukust árið 2020 um 3% frá fyrra ári. Sá liður sem vegur þyngst í hækkun ráðstöfunartekna heimilisgeirans eru lífeyristekjur og félagslegar tilfærslur sem áætlað er að hafi aukist um ríflega 105 milljarða frá fyrra ári eða um 27%. Þar af nam aukning í greiðslum almennra atvinnuleysbóta ríflega 30 milljörðum króna auk greiðslna hlutaatvinnuleysibóta sem áætlað er að hafi numið um 23,5 milljörðum króna á árinu. Í auknum félagslegum tilfærslum gætir einnig áhrifa annara aðgerða stjórnvalda vegna kórónuveirufaraldursins, meðal annars greiðslu sérstaks barnabótaauka.

Auknar lífeyristekjur heimila skýrast einkum af tímabundinni heimild til úttektar séreignalífeyrissparnaðar sem áætlað er að hafi numið rúmlega 20 milljörðum króna á árinu 2020. Lífeyristekjur og félagslegar tilfærslur námu um 18% af heildartekjum heimilanna árið 2020, samanborið við ríflega 14% árið 2019.

Tryggingagjöld atvinnurekenda og launafólks heimilisgeirans drógust saman um 1% á árinu 2020 borið saman við fyrra ár sem skýrist meðal annars af auknu atvinnuleysi og aðgerðum stjórnvalda sem gerðu launagreiðendum kleift að fresta tímabundið skilum á tryggingagjaldi.

Launatekjur heimilanna drógust saman
Áætlað er að launatekjur heimila hafi dregist saman um 2% á milli áranna 2019 og 2020 en skattar á laun hafi dregist saman um 1% á sama tímabili. Skýrist samdráttur í launatekjum heimila einkum af auknu atvinnuleysi en samkvæmt áður birtum niðurstöðum þjóðhagsreikninga fækkaði starfandi einstaklingum á vinnumarkaði um 4% á árinu 2020 borið saman við fyrra ár. Í mælingum gætir jafnframt áhrifa kjarasamningsbundinna launahækkana auk óbeinna áhrifa aðgerða stjórnvalda gagnvart fyrirtækjum. Launatekjur heimilanna námu 58% heildartekna þeirra árið 2020 og hefur hlutdeild launatekna ekki verið lægri síðan árið 2014.

Eignatekjur heimila jukust um 2% á árinu 2020 borið saman við fyrra ár sem skýrist einkum af auknum innlánum en áætlað er að vaxtatekjur heimila hafi aukist um 12% á tímabilinu. Áætlað er að vaxtagjöld heimila hafi hinsvegar dregist saman um 1% á árinu 2020 borið saman við fyrra ár.

Aðferðafræði og gagnaöflun
Samhliða birtingu niðurstaðna fyrir árið 2020 hafa niðurstöður fyrri ára verið endurskoðaðar að hluta.

Ráðstöfunartekjur heimilanna má skilgreina sem samtölu launatekna (D.1), eignatekna (D.4), lífeyristekna og félagslegra tilfærslna (D.62) ásamt öðrum tekjum sem innihalda framleiðsluvirði (P.1) og aðrar tekjutilfærslur (D.7), en að frádregnum eignagjöldum (D.4), sköttum á laun (D.5), tryggingagjaldi (D.61) og öðrum gjöldum, sem innihalda aðföng (P.2), laun og launatengd gjöld (D.1), skatta á framleiðslu og innflutning (D.2) og aðrar tekjutilfærslur (D.7).

Þær tölur sem hér eru birtar eru hluti af tekjuskiptingaruppgjöri þjóðhagsreikninga, gert samkvæmt þjóðhagsreikningastaðli Evrópusambandsins (ESA 2010). Niðurstöður byggja m.a. á framleiðsluuppgjöri þjóðhagsreikninga auk upplýsinga úr uppgjöri hins opinbera en lýsing á aðferðafræði árslegs tekjuskiptingaruppgjörs má finna í hefti Hagtíðinda frá árinu 2014. Ekki er lagt mat á óframtaldar tekjur heimila.

Við mat á bráðabirgðaniðurstöðum næstliðins árs er lagt mat á sex megin tekju- og gjaldaliði uppgjörsins:
- Laun og launtengd gjöld.
- Skattar á laun.
- Lífeyrir og félagslegar tilfærslur.
- Tryggingagjöld.
- Vaxtatekjur og vaxtagjöld.

Helstu gagnalindir sem notaðar eru við mat fyrrgreindra meginstærða eru meðal annars staðgreiðsluskrá Ríkisskattstjóra, bráðabirgðauppgjör Fjársýslu ríkisins og fjárhagsupplýsingar sveitarfélaga auk gagna sem aflað er frá fjármála- og efnahagsráðuneytinu og Seðlabanka Íslands.

Talnaefni

Nánari upplýsingar

Deila